Meer Olifantenpaadjes

Een olifantengeheugen hebben. 

Van een mug een olifant maken.

De olifant in de porseleinkast.

Visie is als de olifant die het uitzicht belemmert. 

Die laatste zin, dat is geen spreekwoord. Het is misschien wel de bekendste uitdrukking van  Mark Rutte, die hij in zijn H.J. Schoo-lezing van 2013 gebruikte. ‘Als visie een blauwdruk voor de toekomst betekent, dan verzet alles wat liberaal is in mij zich daartegen,’ zo vervolgde Rutte toentertijd. Maar Mark, een blauwdruk is iets volledig anders dan een visie. Een blauwdruk is een uitgewerkt plan van uitvoering. Dat is geen visie. Een visie laat ruimte. Ruimte voor de realiteit. 

Sinds ik een boek schreef, in 2017, met de titel Olifantenpaadjes, wordt mij kennis van olifanten toegedicht. Niets is minder waar. Maar ik heb wel verstand van de informele manier van veranderen en ontwikkelen die ik beschrijf in dat boek. 

Het begrip ‘participatiemaatschappij’ is een visie op de samenleving, en geen blauwdruk voor een bezuinigingsoperatie, Mark. Al levert het ongetwijfeld geld op als burgers de dingen zelf doen. Een participatie maatschappij is een visie op een samenleving waar mensen zich betrokken burgers voelen en dat ook in hun gedrag laten zien.  Als ik door de bril van olifantenpaadjes naar die participatiesamenleving kijk, zie ik eindeloos veel lokale initiatieven van burgers. Van een geveltuintje maken tot en met zelf het groenbeheer in de wijk oppakken.  Voor de overheid is het de kunst om vervolgens te participeren in deze initiatieven. Helaas komt het maar al te vaak voor dat overheden met procedures, regelgeving en andere blauwdrukken mooie initiatieven om zeep helpen. De overheid heeft ook een participerende verantwoordelijkheid en rol. 

Mensen maken in steden en dorpen olifantenpaadjes: slimme shortcuts dwars door een perk of grasveld. Het tastbaarste voorbeeld van een participerende overheid is dan dat zo’n olifantenpaadje vervolgens betegeld wordt. Er is een nieuw boek verschenen dat olifantenpaadjes documenteert. In dit item van Een Vandaag vertelt Jan Verhagen hierover. Ik mocht ook een bijdrage aan het item leveren. 

Ik ga daarin nog een stap verder: zou de overheid  ons burgers kunnen uitnodigen tot participatie? Wij weten namelijk hoe het in de realiteit werkt. Waarom wordt niet gevraagd aan onderwijs, zorg, cultuurinstellingen, sport en horeca of zij slimme manieren kunnen bedenken om veilig open te gaan in deze coronatijd? Ik weet zeker dat er geen blauwdrukken komen, maar slimme, werkbare en zorgvuldige olifantenpaadjes.